Al sinds zijn regiedebuut Eagle vs Shark in 2007 vertelt filmmaker Taika Waititi prachtige verhalen over buitenstaanders, of het nu gaat om een groep mislukte vampierhuisgenoten (What We Do In The Shadows) of een verdwaalde god die wanhopig zijn weg probeert te vinden (Thor: Ragnarok).
Zijn nieuwste film Next Goal Wins is niet anders, met het waargebeurde verhaal over de inspanningen van coach Thomas Rongen (Michael Fassbender) om het nationale voetbalteam van Amerikaans Samoa naar kwalificatie voor de FIFA World Cup van 2014 te leiden. Het team werd destijds algemeen beschouwd als een van de slechtste teams uit de geschiedenis en werd nog steeds achtervolgd door het 31-0 verlies tegen Australië in 2001 – een verbazingwekkende nederlaag die een nieuw wereldrecord vestigde. Rongen had daarom één doel voor ogen – Amerikaans Samoa moest één, slechts één doelpunt scoren.
Op het eerste gezicht klinkt het misschien als een bekend verhaal over de underdog, maar aangezien Waititi de regisseur is, kunt u het onverwachte verwachten. De regisseur, samen met Jaiyah Saelua, een pionier op het gebied van transrechten en voetballer in dat team, sprak met ons over waarom dit sportverhaal anders is, hoe belangrijk het is om moeilijke realiteiten in beeld te brengen en hoe het hen heeft geholpen om geluk te omarmen. Ons gesprek hieronder is bewerkt voor de lengte en duidelijkheid.
(Afbeelding credit: Searchlight Pictures)
GamesRadar+: Het publiek kan een underdogverhaal over sport niet weerstaan, maar we hebben er al zoveel op het scherm gezien. Waarom is deze anders?
Taika Waititi: Een paar dingen maakten dit voor mij anders, zoals de cultuur van de Pacific Islanders die we laten zien en het feit dat we met Jaiyah’s [Saelua] personage een fa’afafine hebben [wat een derde geslacht is in de Polynesische samenleving]. Je op een andere manier identificeren wordt daar geaccepteerd en is altijd geaccepteerd geweest. Het is zoiets als “zet je er overheen en laten we verder gaan met belangrijkere dingen”, en ik denk dat de wereld daar nog wat van kan leren. Ook voelen alle mensen – waarschijnlijk zelfs sommige miljardairs – zich verliezers, dat we het beter moeten doen dan we op dit moment doen, dus we zijn in zekere zin allemaal underdogs, en daarom identificeren we ons in dit soort films met mensen die op achterstand staan. Zoals Karate Kid, dat is een van de beste, want hij kreeg de hele film geen kans, maar hij vocht gewoon terug. Het tilt je op!
Jaiyah, toen je benaderd werd voor het project, had je toen twijfels?
Jaiyah Saelua: Ik was aanvankelijk opgewonden, maar toen ik me realiseerde dat het een Hollywood speelfilm zou worden, werd ik nerveus en bang, maar vooral omdat ik me realiseerde dat het ons verhaal zou versterken op een manier die op mij terug zou komen, en de verantwoordelijkheid zou zijn om de fa’afafine identiteit uit te leggen aan degenen die er niets vanaf weten, wat ik graag doe. Maar ik was niet nerveus over iets met betrekking tot het transpersonage omdat Taika een Pacific Islander is en we ons op ons gemak voelden wetende dat hij het juiste zou doen in onze uitbeelding.
Ik vind het geweldig dat in deze film het geslacht is wat het is. Er is geen grote, emotionele scène waarin erover gepraat wordt – het is er gewoon.
Waititi: Ik bedoel dat je er op twee manieren naar kunt kijken. Als je erover blijft praten, wordt het niet genormaliseerd, maar blijft het een gespreksonderwerp. Ik zag laatst iets geweldigs waarin iemand zei dat hij de term ‘mannelijke DJ’ ging gebruiken, om te zien hoe mensen zich daardoor voelen om dat soort dingen te kwalificeren. Het is raar! Dus het feit dat het genormaliseerd is, dat het deel uitmaakt van de cultuur, dat het niet erg is, dat we er niet over hoeven te praten, dat is geweldig. Dat neemt niet weg dat het bijzonder is, want het is al bijzonder. In het Westen moet dat gesprek echter plaatsvinden, omdat niemand erover praat of het erkent of accepteert. De mensen daar zijn ervoor teruggeschrokken en hebben gedaan alsof het niet bestaat.
(Afbeelding credit: Searchlight Pictures)
En ik begrijp Jaiyah dat u de enige persoon was die de acteur die hen portretteert heeft ontmoet? Hoe was die ervaring?
Saelua: Ik en Kaimana [de acteur] waren allebei nerveus om elkaar te ontmoeten. Ik begreep al vroeg dat ze mij zou uitbeelden op de manier die Taika wilde, maar ik wilde ook dat ze wist dat ze ook een deel van zichzelf moest laten zien. Ik denk dat ze het geweldig heeft gedaan met haar portrettering van de trans-identiteit en het fa’afafine bestaan.
Ze was geweldig! Hoe was uw relatie met coach Rongen in het echte leven?
Saelua: Zo was het niet! Hij was de coach en ik was één van de spelers, meer niet.
Waititi: Saai…
Saelua: Haha precies, daarom moesten we het interessanter maken! Pas veel later, met de documentaire uit 2014, groeiden we naar elkaar toe. Dus de film is nu meer trouw aan onze relatie.
Het verhaal is verfraaid, zoals in de intro van de film wordt opgemerkt, maar hoe brengt u het eerlijke verhaal in balans met de fictieve aspecten?
Waititi: Er zijn een aantal dingen die je goed moet doen, zoals trouw zijn aan Jaiyah’s ervaring en emotionele momenten uit Thomas’ leven, dat was allemaal belangrijk voor mij. Maar de rest is meestal vrij spel. Bijvoorbeeld, details over hoe ze die laatste wedstrijd winnen deden er niet echt toe, omdat het een fantasieverhaal is, een hervertelling van wat er is gebeurd, en daarom scoort Jaiyah’s personage twee doelpunten… de documentaire is duidelijk nep!
Saelua: Haha ja, bedankt daarvoor!
(Afbeelding credit: Searchlight Pictures)
Ze zeggen wel dat de legende afgedrukt moet worden… Dit is weer zo’n verhaal over buitenbeentjes en buitenbeentjes van jou Taika, dat door je hele filmografie loopt. Maar voelt u zich nog steeds een buitenstaander in de industrie, ook al heeft u nu grote projecten gedaan met grote namen als Marvel, Star Wars, etc.?
Waititi: Ik voel me nog steeds een buitenstaander. Ik ben vrij laat begonnen met filmmaken, het voelde nooit echt als mijn droom, dus in dat opzicht voelde ik me al een buitenstaander. Is dit echt wat ik wil doen? Ik vind het leuk om verhalen te vertellen, maar het medium kan daarbij voor mij veranderen. Ik voel dat ik erg geaccepteerd ben, veel mensen steunen me, maar zelfs dan… ja.
En hier wilde ik een vrolijk thema, een positieve film maken, wat als iets heel zeldzaams aanvoelt omdat de meeste films gaan over hoe verschrikkelijk mensen voor elkaar zijn. Het is leuk om te laten zien dat mensen best geweldig kunnen zijn.
Ja, het is cinema als escapisme…
Waititi: Het is verbazingwekkend dat een film waarin mensen gelukkig zijn escapisme is. Het is echt, echt triest.
Maar het is wel een emotionele film. Hoe voelde u zich toen u de film voor het eerst zag Jaiyah?
Saelua: Ik was gewoon gelukkig. Ik voelde alle emoties – ik heb gehuild en gelachen. Ik was nerveus om sommige scènes te zien, maar ik realiseerde me dat de trans-realiteit die zo ongemakkelijk is om naar te kijken, belangrijk is voor mensen om te zien. Dit zijn de verhalen die in films zouden moeten worden uitgebeeld, zodat mensen die niet per se met transpersonen omgaan, onze waarheden kunnen leren kennen en hopelijk met ons mee kunnen leven, om die vervolgens mee terug te nemen naar hun gemeenschappen om ze inclusiever te maken.
Het is een erg persoonlijke film voor u en ik weet dat dat ook voor u het geval is Taika…
Waititi: Het is in die zin dat ik meer over mezelf leerde toen ik deze film maakte, en dat ik mijn werk serieuzer nam, wat ik gezworen had nooit te zullen doen. Met Jojo Rabbit was het een stressvolle film om te maken, ook al had ik er veel plezier in. Daarna, toen we deze film aan het schrijven waren en op weg waren naar Hawaï om te filmen, werd ik eraan herinnerd waarom ik begonnen was met filmmaken, namelijk om te genieten van het vertellen van verhalen. Het herinnerde me eraan om los te laten, niet te veel dingen in de werksfeer te proberen te controleren en gewoon geluk te omarmen.
Next Goal Wins draait op 26 december in de Britse bioscopen.
Op zoek naar nog meer leuke films voor tijdens de feestdagen? Bekijk dan onze aanbevelingen van de beste films van 2023.