Het is inmiddels bekend dat de Secret Invasion streamingreeks van Marvel Studios een duidelijke primeur voor de studio bevat: een openingscreditatie die, tenminste gedeeltelijk, gegenereerd is door een AI-leermodel. De dubieuze mijlpaal is nu goed gepubliceerd en is een centraal strijdtoneel geworden in het huidige debat in de wereld van kunst, film en media over de vraag of inhoud van generatieve leermodelalgoritmen, in de volksmond AI-kunst genoemd, een plaats heeft in een professionele creatieve omgeving.
De aftiteling heeft zoveel stof doen opwaaien dat Method Studios, die de aftiteling heeft gegenereerd, in een reactie heeft verduidelijkt dat het gebruik van AI voor de aftiteling “geen banen heeft gekost” – een van de centrale meningsverschillen in de vraag of en hoe AI-gegenereerde beelden gebruikt moeten worden in filmproducties en andere media. De verklaring voegt er ook aan toe dat het “hele proces, begeleid door deskundige art direction, de initiële storyboardfase, illustratie, AI-generatie, 2D/3D-animatie en culmineerde in de laatste compositingfase” omvatte, terwijl er gebruik werd gemaakt van “aangepaste en bestaande AI-tools”.
(Afbeelding credit: Marvel Studios / Method Studios)
Maar deze verklaring draait om enkele van de belangrijkste vragen over AI-kunst en de plaats ervan in creatieve industrieën heen, vooral in relatie tot Marvel. AI-kunst in de vorm van leermodellen wordt noodzakelijkerwijs gecreëerd door miljoenen afbeeldingen en video’s te analyseren die schijnbaar vaak afkomstig zijn van het internet – het onberekenbare overgrote deel hiervan wordt gebruikt om AI-generatieprogramma’s in de vorm van leermodellen te trainen, zonder toestemming van, input van of compensatie voor de kunstenaars die deze “inspirerende” inhoud oorspronkelijk hebben gecreëerd.
Bovendien is het bijna onmogelijk om de kunstenaars te crediteren van wie het werk is geschraapt om een specifieke afbeelding of reeks afbeeldingen te genereren, zelfs als sommige gebruikers van AI-kunst proberen om het werk van bepaalde kunstenaars na te maken zonder hun toestemming, en meestal tegen hun wil.
De eigen verklaring van Method Studios geeft aan dat een dergelijk model in ieder geval gedeeltelijk is gebruikt voor de aftiteling. Deze overgang van volledig met de hand gemaakte aftitelingsequenties, gemaakt door de handen en ogen van menselijke artiesten, is een harde klap voor de kunstcultuur bij Marvel Studios, een bedrijf dat zich al vaker rechtstreeks heeft laten inspireren door striptekenaars en daarbij het minimale aan krediet en compensatie biedt, als die er al is.
De hele aftiteling en het marketingschema van de recente Hawkeye-streamingreeks waren bijvoorbeeld rechtstreeks geïnspireerd op het iconische werk van tekenaars David Aja en Matt Hollingsworth van de fan-favoriete Hawkeye comic-titel uit 2012-2015 – hoewel je dat moeilijk zou kunnen weten als je alleen al naar de aftiteling in die reeks zou kijken.
En dit maakt deel uit van een verontrustende trend bij Marvel Entertainment om de noodzakelijke bijdrage van menselijke tekenaars historisch te bagatelliseren, verkeerd voor te stellen en zelfs te negeren, niet alleen in de verhalen die ze tekenen, maar in de creatie van de personages die ze uitbeelden en het Marvel Universum zelf.
Net nu Secret Invasion kritiek krijgt vanwege de AI-art credits, heeft Disney Plus het tweede deel gepresenteerd van een één-tweetje van materiaal dat de rol van artiesten in de oorsprong van Marvel Comics bagatelliseert in de eenvoudig getitelde Stan Lee, een documentaire die het leven van de legendarische Marvel-schrijver/redacteur/woordvoerder in zijn eigen woorden onderzoekt.
Hoewel de documentaire charmant is, en Lee net zo getalenteerd is in het vertellen van verbale verhalen als in het maken van stripverhalen, geeft het een ongecontroleerd platform aan de aloude mythe dat Stan Lee persoonlijk de personages en concepten van het Marvel Universum creëerde, met slechts secundaire bijdragen van tekenaars als Jack Kirby, Steve Ditko, Don Heck en vele anderen. Het leidde zelfs tot een lange reactie van de nalatenschap van Jack Kirby, waarin de weergave van historische gebeurtenissen in de documentaire in twijfel werd getrokken.
Mijn vader Neal Kirby (Jack Kirby’s zoon) heeft me gevraagd deze schriftelijke verklaring te plaatsen als reactie op de Stan Lee documentaire die gisteren op Disney+ is verschenen. pic.twitter.com/V4be2xyEJgJuni 17, 2023
Meer zien
Aan het einde van de documentaire wordt er wel iets gezegd over de controverse, waaronder een beruchte opname van een gesprek tussen Lee en Kirby uit de jaren ’80 waarin ze direct debatteren over wie de eer verdient voor het bedenken van de verhalen, personages en ideeën van klassieke strips zoals Fantastic Four, Incredible Hulk, Iron Man, Thor en andere gezamenlijke creaties van Lee en Kirby. Er wordt echter weinig gedaan om alternatieve verhalen te presenteren voor de creatie van deze personages, samen met de X-Men, Spider-Man en meer, door Lee’s eigen zelfverheerlijkende, apocriefe verhalen te herhalen als zijn enige inspiratie voor hun creatie.
Een perfect voorbeeld van deze mythologisering is de retroactieve toevoeging van Lee’s zelfverklaarde inspiratie om de burgerrechtenstrijd van de jaren ’60 metaforisch weer te geven in de personages van de X-Men – een metafoor die pas na enkele jaren in de stripverhalen werd gebruikt, maar die Lee aanhaalt als zijn vroege inspiratie voor de personages.
Daarentegen maakt de goed gedocumenteerde geschiedenis van Marvel Comics, zoals verteld in boeken als Sean Howe’s Marvel Comics: The Untold Story en Abraham Josephine Riesman’s True Believer: The Rise and Fall of Stan Lee, duidelijk dat Kirby, Ditko en vele anderen net zo betrokken waren bij de creatie en het concept van de helden die zij tekenden.
Niets van dit alles is bedoeld om Lee’s daadwerkelijke bijdragen aan Marvel Comics in diskrediet te brengen. Hoewel hij zelden zoveel verhalen plotte of zelfs maar zoveel dialoog schreef als hij beweerde, bedacht hij wel tientallen belangrijke personages, en zorgde hij ook voor een spreekbuis voor comics die hen naar de mainstream trok en van de tekenaars met wie hij samenwerkte bekende namen maakte. Desondanks gaf hij ze bijna altijd geen volledige erkenning voor hun echte bijdragen.
(Afbeelding credit: Marvel Comics)
Stan Lee heeft nooit in AI art gewerkt; u zult hier geen misplaatste “maar als hij dat gedaan had!” speculatie vinden. Maar wat u wel zult vinden is een pleidooi van deze levenslange fan van strips en stripkunst voor Marvel Studios (en Marvel Comics) om nooit te vergeten dat de vaardigheid, stijl en creativiteit van menselijke artiesten het doorslaggevende element is dat heeft geleid tot het succes en de kracht van het Marvel Universum.
De poging om een Stan Lee-centrisch verhaal vast te leggen in een documentaire die veel publiciteit krijgt, in combinatie met de eerste stap van Marvel Studios in AI-kunst, voelt als een klap in het gezicht van de artiesten die er dag in dag uit naar streven om onze verbeelding tot leven te brengen met de zorg en het talent – zowel de beruchte overwerkte VFX-artiesten, wiens werklast kan worden overgedragen aan gevoelloze, niet-creatieve AI-kunst in plaats van gevraagd te worden in een realistisch tijdsbestek, als de striptekenaars die zich storten op pagina na pagina terwijl ze hun vingers tot op het bot bewerken voor een schamele erkenning en vergoeding.
Er is een belangrijk citaat in de Stan Lee-documentaire, in de woorden van de man zelf, dat de cruciale conclusie is uit zijn hele levensverhaal: “Ik heb Marvel Comics gemaakt met de verschillende tekenaars die aan de verhalen werkten, natuurlijk.” Hoewel hij niemand specifiek noemt in dit citaat, komt hij het dichtst bij de volledige erkenning van het belang van de artiesten met wie hij werkte.
Het werk van Jack Kirby, Steve Ditko, Don Heck, Gil Kane, John Romita, Wally Wood, Jim Steranko, Marie Severin, Stan Goldberg en vele, vele anderen is het vuur dat de supermensen die in Marvel Comics worden afgebeeld echt tot leven wekte en de basis van de artistieke nalatenschap die tot op de dag van vandaag definieert wat het betekent om “Make Mine Marvel” te zijn.
Marvel mag dit menselijke artistieke element nooit vergeten; noch de dynamische creativiteit die de artiesten van Marvel inbrengen in deze nu iconische helden, noch de persoonlijke offers die ze brengen en de uitbuiting die ze hebben moeten ondergaan om een goed verhaal te kunnen vertellen.
Er was het werk van tientallen getalenteerde menselijke makers voor nodig om de beste Marvel Comics-verhalen aller tijden te vertellen.