Het volgende artikel verscheen voor het eerst in het oktobernummer 2023 van SFX magazine. U kunt hier een gedrukt exemplaar kopen.
Zes van de zeven afleveringen van het Doctor Who avontuur ‘The Evil Of The Daleks’ uit 1967 zijn vernietigd tijdens de zuivering van televisiearchieven in de jaren ’70. Desondanks heeft het verhaal een grote bekendheid gekregen. Desondanks heeft het verhaal een opmerkelijk gezond leven geleid, met een overvloed aan releases, waaronder vinyl- en CD-soundtracks en een full-color animatie.
Met de publicatie van een roman door Frazer Hines wordt de explosieve confrontatie van de Doctor met zijn grootste vijanden verteld vanuit het perspectief van zijn metgezel Jamie McCrimmon. Niemand kent Jamie beter dan Hines, die een uniek inzicht in het personage wist te geven dat het verhaal op een geheel nieuwe manier tot leven brengt.
Gebracht
(Afbeeldingskrediet: BBC)
De eerste benadering door BBC Books stuitte echter op enige aarzeling bij de acteur. “Ik zei: ‘Ik kan geen boek schrijven,” vertelt Hines aan SFX. “Ik ben normaal gesproken gewend om teksten te zeggen, niet om ze te schrijven.” Maar het aanbod van een hands-on redacteur was de aanmoediging die hij nodig had.
“Er waren veel dingen die ik erbij moest doen,” zegt hij. “Als je de serie op tv bekijkt, zijn er twee mannen die om zich heen kijken, en er komt een auto aanrijden, en de ene stapt uit, knikt naar de andere man en ze stappen in. Dan rennen Jamie en de Dokter achter hen aan. Dat moest ik allemaal schrijven. ‘Zo en zo kijkt onhandig. Hij springt eruit, slaat hem op zijn hoofd…'”
Hines’ roman is een getrouwe bewerking van het verhaal. “Ik had iemand, niet echt die over mijn schouder meekeek, maar die ervoor zorgde dat ik op schema bleef,” zegt hij. “Het script werd niet beschouwd als in steen geschreven, dus ik had wat flexibiliteit.” Dat gezegd hebbende: “Ik kon geen monster toevoegen, of een ander personage.”
Fans kunnen een aantal grapjes ontdekken. Sommige van Hines’ meer buitenissige inbreng ontbreekt echter, geloofde men. “Het was net als toen ik mijn autobiografie Hines Sight schreef,” zegt hij. “Er was een redacteur die er dingen uitknipte. Ik zei: ‘Maar het is mijn boek!’ en dan zeiden ze: ‘Ja, maar je mag dit niet zeggen, en je mag dat niet zetten.’ Dus ik stond als het ware onder een jurisdictie – iemand die me in de gaten hield!”
Vier maanden schrijven was een leuke, zij het “eenzame” ervaring voor de “vrolijke” Hines. “Ik ben gewend om mensen aan het lachen te maken, van ze te bouncen en grapjes te maken. Alleen zijn is erg gedisciplineerd. Ik ben ook een lui persoon. Je kunt niet zomaar denken, ‘Oh, ik doe het boek volgende week wel’. Je raakt een soort van in de war, je stoot je hoofd tegen een stenen muur.”
“The Evil Of The Daleks” volgt direct op “The Faceless Ones,” een avontuur dat zich afspeelt op Gatwick Airport. In dat verhaal wordt Jamie opgeschrikt door de aanblik van een “vliegend beestje”.
De eindeloze verwarring en verwondering van de Highlander over innovaties uit zowel de jaren ’60 als het Victoriaanse Engeland hadden de vaart van de roman er makkelijk uit kunnen halen. Dus bedacht Hines een listige oplossing. “Iemand zei eens tegen me: ‘Het viel me op dat Jamie een horloge om had. In 1746 zou hij toch zeker geen horloge hebben gehad?’ En ik zei: ‘Weet je dat deze show op zaterdagavond uitgaat? Nou, wat denk je dat er op zondag in de TARDIS gebeurt? Dan leert de Dokter Jamie hoe hij de tijd moet zien.’ Zo omzeil je het.”
(Afbeelding credit: BBC)
Op dezelfde manier zal Jamie in de roman op de hoogte zijn van de Daleks, ondanks dat hij ze voor het eerst in de televisieserie tegenkomt. We moeten aannemen dat de Dokter hem tijdens een kennismakingssessie op zondagavond het fijne heeft verteld over zijn grootste vijand.
“Ik kon niet wachten om de Daleks te ontmoeten,” zegt Hines over de televisieproductie. Tijdens een pauze in de repetitie kon hij het inderdaad niet laten om een van zijn co-sterren van dichtbij te bekijken. “Ik ging naar de studio en opende een Dalek, sprong erin en trok het deksel naar beneden. Ik liep rond en zei ‘Ik ben een Dalek! Maar toen hoorde ik iemand aankomen.
“Ik dacht dat het de rekwisietenman kon zijn, dus ik bleef zitten. Er is een ongeschreven wet dat je de rekwisieten niet mag aanraken. Maar het waren twee acteurs. Ze leunden op me, omdat ze me niet konden zien – je kunt uit een Dalek kijken, maar niemand kan erin kijken. Ze begonnen de show af te kraken: ‘het script is waardeloos’ en zo.
“Na twee minuten zei ik: ‘Dat heb ik gehoord!’ en liep weg. Ze vielen om omdat ze op me leunden!” Hines werd overgehaald om zijn mond te houden: “Ik kreeg een week lang gratis bier,” lacht hij.
Tegenwoordig wordt “The Evil Of The Daleks” algemeen beschouwd als een Doctor Who klassieker. In 1967 was het script aantrekkelijk genoeg om hoog geprofileerde acteurs aan te trekken, waaronder John Bailey en Brigit Forsyth. “Ik wist dat het een fantastische show zou worden met die cast,” zegt Hines.
De gerespecteerde acteur Marius Goring, die wetenschapper Theodore Maxtible speelde, “viel meteen voor alle grappen en grollen,” herinnert Hines zich. “Tijdens de repetities bleef hij maar zeggen: ‘Ik ga dit suppositronisch brein in de Dalek stoppen.’ Hij bleef het maar zeggen. Uiteindelijk zei Derek [Martinus, de regisseur]: ‘Is het niet positronisch brein, niet suppositronisch?’ Hij zei: ‘Ja, je hebt mijn opzettelijke fout gezien.'”
Tante’s bloeiers
(Afbeeldingskrediet: BBC)
Op het spoor van de gestolen TARDIS komen de Doctor en Jamie terecht in het trendy Tricolour café. Maakte Hines deel uit van de swingende jaren ’60 scene? “Oh zeker,” knikt hij. “Als we op een vrijdag- of zaterdagavond klaar waren in de studio, ging ik naar nachtclub Hatchetts of The Scotch of St James. Een vriend van mij was drummer van de Marmalade, Alan Whitehead. En Mike Wade, de popzanger. We hingen gewoon wat rond en gingen naar nachtclubs, dansten de hele nacht door – en praatten met de meisjes!”
Grim’s Dyke House in Harrow Weald, vlakbij Londen, zorgde voor een passend Victoriaans interieur voor Maxtible’s huis. “Ik ben niet zo’n liefhebber van decors,” geeft Hines toe. “Op locatie voel je de echte zware deuren en stoffigheid.” Hij heeft deze ervaringen vertaald naar suggestieve beschrijvingen in de roman.
Victoria Waterfield, de toekomstige reisgenoot van de Doctor, wordt door de Daleks in het huis gevangen gehouden. “Ik was stapelgek op haar omdat ze mooi was,” lacht Hines over wijlen Deborah Watling. “We hadden haar gezien in een tv-programma genaamd “Calf Love” [onderdeel van de serie The Wednesday Play], waarin ze grappig genoeg iemand speelde die erg op Victoria leek. Ze was gewoon prachtig.
“Dit kleine poppetje – je wilde gewoon een soort van voor haar zorgen. En dat deden we. Mijn eerste zin tegen Debbie was ‘Snel, Miss Waterfield, naar uw gang’,” vervolgt Hines. “Derek zei: ‘Waarom kun je het niet zeggen?’ En Debbie zei: ‘Dat kun je niet tegen mij zeggen, dat is zo grappig!’ Ze had een geweldig gevoel voor humor, Debs, echt waar.”
In een belangrijke scène zetten de Daleks een val op voor Jamie door een zakdoek met de initialen VW – “Victoria Waterfield, niet Volkswagen” – op de grond te leggen zodat hij hem kon vinden en oprapen. Hines kon de kans niet laten om een grap met Watling uit te halen.
“Ik had een onderbroek,” zegt hij. “Ik pakte ze op en zei: ‘Deze zijn van Miss Waterfield, ik zou ze overal herkennen!’ En natuurlijk zei Debbie: ‘Ze zijn niet van mij!'”. Inhakend op de originele grap, zou de onderbroek later uit Goring’s bovenzak tevoorschijn komen. “‘Ja, het is een erg warme dag…!’ zei Marius, en hij dweilde met de onderbroek over zijn voorhoofd. “Deze zijn van Miss Waterfield. Ik zou ze overal herkennen!
“De toegift was de Dalek die de set opkwam met de onderbroek aan het uiteinde van zijn zuiger.” Hines imiteert een Dalek: “‘Dit zijn Miss Waterfield’s. Ik zou ze overal herkennen! Hoe we de show ooit gedaan hebben gekregen weet ik niet!”
De geschiedenis herhaalt zich
(Afbeelding credit: BBC)
Toen de Daleks vernietigd waren in een explosief gevecht, verkondigde de Dokter dat dit het “definitieve einde” was voor zijn dodelijkste vijanden. Spoilers: dat was het niet.
Elf maanden later, aan het einde van het avontuur “The Wheel In Space” uit 1968, voegde astrofysica Zoe Herriot zich bij de bemanning van de TARDIS. Maar dit was na pogingen van de Doctor om de verstekelinge af te schrikken door het hele boek “The Evil Of The Daleks” via een telepathisch hoofddeksel naar de scanner van de TARDIS te stralen. In het echt was het een slimme zet van BBC1 (zoals het toen heette) controller Paul Fox om een herhaling in te plannen zodat de show in de lucht zou blijven terwijl de vaste gasten op vakantie gingen. “We brachten onze vakantie door met ‘Proost Paul! “We werden betaald om weg te zijn, geweldig!”
Het verhaal is categorisch gebaseerd op deze herhalingsuitzending, waardoor “The Evil Of The Daleks” voor het eerst een Doctor Who novelization is. Veel van de actie wordt verteld in derde persoon vanuit het oogpunt van de Doctor, terwijl hij de gebeurtenissen vertelt aan een geboeide Zoe – die zelf ook een belangrijke rol speelt.
Tussen elke aflevering gaan we terug naar de TARDIS om Jamie’s verslag van het lopende avontuur uit eerste hand mee te maken. Als noch Jamie noch de Dokter aanwezig waren bij de actie op televisie, zal de TARDIS ingrijpen.
Hoe? Dat verklappen we niet. “Ik moest veel dichterlijke vrijheid gebruiken,” lacht Hines. “Anders had ik zoveel van het verhaal weg moeten laten omdat Jamie en de Doctor er niet waren.”
(Afbeelding credit: BBC)
Hines nam een audioboek van de roman op, waarvan hij toegeeft dat het een beetje zijn tol eiste. “Ik zei: ‘Nooit meer,'” lacht hij. “Het zijn twee dagen in je eentje. Als je een Big Finish [hoorspel] doet, heb je acteurs om tegen te spelen en van je af te schudden, maar het is alleen jij en de regisseur in een ander klein hokje, en je leest vanaf pagina één helemaal door, en stopt als je een fout maakt. Het is een erg eenzaam leven.
“Het was best moeilijk omdat het 70.000 woorden zijn,” vervolgt hij. “Oorspronkelijk wilden ze dat ik het in één dag opnam. Ik zei dat dat onmogelijk was. Ik zou een boek in één dag voor mezelf kunnen lezen, maar zodra je iets hardop begint te lezen, wordt het lastig.
“Ik maakte veel fouten. De man zei: ‘Maar je hebt dit geschreven!’ Dat ik het geschreven heb, wil nog niet zeggen dat ik 70.000 woorden geleerd heb. Het is moeilijk.”
Met een beetje moeite kan Hines misschien overgehaald worden om nog een boek te schrijven. Een sterke kanshebber zou zijn allereerste en favoriete verhaal “The Highlanders” zijn, dat hem na aan het hart ligt.
“Als ik dat niet had gedaan, was ik niet naar Australië, Nieuw-Zeeland, Amerika… Milton Keynes gegaan,” zegt hij doodleuk. Ondertussen staat er een vervolg op Hines Sight op stapel. “Ik was ermee begonnen, en toen kwam ‘Evil’, dus dat nam de tijd in beslag.” Het “definitieve einde”? Voor “The Evil Of The Daleks” is het nog maar het begin.
Doctor Who: The Collection Seizoen 20 is nu verkrijgbaar. Bekijk voor meer sciencefictionplezier onze lijst met de beste sciencefictionfilms aller tijden.