Krediet: Disney/Marvel/Warner Bros./DC)
Cruella, Loki, Boba Fett, de Suicide Squad – wat hebben ze allemaal gemeen, afgezien van een uitstekende modesmaak? Het zijn allemaal antihelden, niet-helemaal-goede jongens, die in 2021 in de schijnwerpers komen te staan. Sterker nog, we zien een duizelingwekkend aantal van deze personages die projecten leiden – of het nu in films of tv-series is.
Maar waarom houden we zoveel van ze? Waarom willen we kijken naar de oorsprong van een puppymoordenaar? Of vleermuis voor Batman’s aartsvijand? We spraken met een expert om meer te weten te komen over onze voortdurende liefdesaffaire met de outlaw.
Wat is een antiheld?
Krediet: Disney/Lucasfilm
Laten we eerst duidelijk maken wat een antiheld precies is. “Anti-helden zijn, technisch gezien, personages die de structurele positie van protagonist innemen, maar de neiging hebben om moreel gecompromitteerd te zijn of, af en toe, ronduit immoreel zijn in hun belangen en acties,” Dr. Aaron Taylor, een onderzoeksvoorzitter van de raad van bestuur en universitair hoofddocent op de afdeling Drama van de Universiteit van Lethbridge, legt uit. Harley Quinn in Birds of Prey is een goed voorbeeld – in tegenstelling tot traditionele helden denkt ze niet aan granaten lokken en schedels kraken, maar Harley’s positioneert zich als de hoofdrolspeler.
Wat onderscheidt een antiheld dan van een schurk? “De slechterik moet worden beschouwd als het personage wiens functie het is om de doelen van de hoofdpersoon te verstoren”, zegt Dr. Taylor. Dat lijkt misschien semantiek, maar het is een belangrijk onderscheid: in feite zijn antihelden de hoofdpersonen, en de schurken zijn degene die ze probeert te stoppen, hoe goed of slecht ze ook zijn.
Het tijdperk van antihelden
Krediet: Warner Bros./DC
Films en tv-programma’s over moreel dubieuze hoofdrolspelers komen nu vaker voor dan ooit. Alleen al dit jaar hebben we Emma Stone als de lafhartige Cruella, Loki als headliner van zijn eigen Disney Plus-serie, Boba Fett die in december weer op het kleine scherm verschijnt, Harley Quinn die terugkeert in The Suicide Squad en Eddie Brock’s symbiont die Venom 2 leidt. Zelfs de man die de Avengers brak, Zemo, is een onverwachte favoriet bij fans geworden dankzij The Falcon and the Winter Soldier.
De antiheld is al lang een hoofdbestanddeel van entertainment op het scherm – Dr. Taylor verwijst naar shows als Breaking Bad en The Sopranos als eerdere voorbeelden van dit soort karakter – maar ze maakten de weg vrij voor de huidige toestroom. Evenzo toonde het succes van Joker uit 2019 honger naar meer, en Cruella is al vergeleken met de film van Joaquin Phoenix.
Wat ook opvalt aan de slechte batch van dit jaar, is dat het voornamelijk terugkerende slechteriken zijn die fans al kennen en … liefhebben. Wat misschien vreemd lijkt, maar betoverd worden door een duivel is niet zo eenvoudig als je ermee identificeren.
Lees verder…
(Afbeelding tegoed: Disney)
Cruella: Emma Stone herformuleert het verhaal van een iconische schurk
“Veel theoretici en filosofen beweren dat aantrekkingskracht niet hetzelfde is als sympathie (of empathie trouwens). Dus we kunnen ons ‘aangetrokken’ voelen tot een schurk of antiheld, maar dat betekent niet dat we willen dat ze slagen of steun hun waarden, overtuigingen en/of acties”, legt Dr. Taylor uit. “Aantrekking wordt opgevat als een soort fascinatie, en deze fascinatie kan worden gericht op een aantal kwaliteiten: hun exotisme, charisma of dynamiek, gevoel voor humor, duivelse intelligentie of andere ‘niet-morele’ eigenschappen – inclusief de vaardigheid of ambacht waarmee een acteur de stilistische uitdrukking van zijn gedrag brengt.”
Als je merkt dat je een fan bent van een gewetenloos personage, dan is dat waarschijnlijk niet omdat je het met ze eens bent, en is het waarschijnlijker dat je ze interessant vindt of de uitvoering van de acteur leuk vindt.
Ik ben de baaaaaaad-man, duh
(Afbeelding tegoed: Disney)
Dr. Taylor legt ook uit dat soms het verhaal zelf is opgezet om het gedrag van de antiheld uit te leggen of te rechtvaardigen, wat betekent dat “zelfs als we niet helemaal meeleven met een scummy-hoofdpersoon, het idee is dat we hun acties beter kunnen begrijpen, of misschien zelfs met hen meevoelen (dat wil zeggen, stel je voor dat je je voelt zoals ze doen of de waarden vasthoudt die ze hebben).” Cruella, bijvoorbeeld, botst met de barones van Emma Thompson, en hun relatie rechtvaardigt in zekere zin de onvermijdelijk immorele acties van Estella-in-Cruella. Of kijk naar Breaking Bad en de talloze keren dat het buitensporige gedrag van Walter White werd gerationaliseerd.
Dr. Taylor wijst erop dat het gevoel van “sympathie, empathie, fascinatie of een combinatie van deze dingen” voor een antiheld ons een goed gevoel geeft, wat het personage sympathieker kan maken. “Of deze plezierige gevoelens ons morele oordeel kunnen of zullen overheersen (d.w.z. dat we hun ‘slechte’ gedrag over het hoofd zien, excuses maken of beter begrijpen) is een heel oud filosofisch debat”, zegt hij. “Maar antiheldenverhalen mobiliseren of dramatiseren dit dilemma bewust!”
Narratieve structuur heeft ook iets anders te maken met de aantrekkingskracht van de antiheld. Normaal gesproken zoeken we uit gewoonte naar een hoofdrolspeler, omdat hoofdpersonages normaal gesproken deugdzaam zijn. “Om te voorkomen dat er minachting ontstaat door bekendheid (dat wil zeggen, actief een hekel hebben aan moreel gecompromitteerde protagonisten naarmate we langer met hen doorbrengen), zullen auteurs strategisch moreel deugdzame eigenschappen combineren die de slechte enigszins verzachten of ‘afstompen’,” vervolgt Dr. Taylor. Denk aan Boba Fett die Mando helpt Baby Yoda te redden, of Harley die samenwerkt met Black Canary om Cassandra Cain te redden.
Goed tegen kwaad
Krediet: Disney/Marvel
Natuurlijk is onze honger naar conventionele helden duidelijk nog steeds sterk. Het Marvel Cinematic Universe en het DC Extended Universe zijn tenslotte gebouwd op de schouders van door en door goeden. Er is duidelijk ruimte voor beide archetypen – en misschien hebben ze elkaar zelfs nodig.
Dr. Taylor vertelt hoe meer heroïsche personages de immoraliteit van een antiheld kunnen benadrukken of bekritiseren, en gebruikt het voorbeeld van Deadpool en het meer deugdzame X-Men-lid Colossus. Hij legt uit dat, terwijl Deadpool dient om de spot te drijven met de rigide moraliteit van Colossus, als Colossus er niet was als een folie die Deadpool (een soort van) onder controle houdt, we misschien moe worden van de capriolen van Deadpool, omdat hij dat niet heeft mix van moreel goed en slecht gedrag. Dit is te zien in andere films en tv-shows: The Suicide Squad heeft Rick Flag nodig, de Punisher heeft Daredevil nodig en Loki had Thor nodig (of, waarschijnlijk, Owen Wilson’s Mobius in de nieuwe serie). We kunnen zelfs nog een stap verder gaan: zonder traditionele zwart-wit, goede vs. slechte verhalen, zouden we antiheldenverhalen beu kunnen worden – en vice versa, waar we zonder moreel gecompromitteerde hoofdrolspelers verveeld raken van het zien van helden die eenvoudigweg de dag.
Dus hoewel dit jaar veel onsmakelijke personages in de schijnwerpers staan, is het traditionele verhaal van held versus schurk nog steeds populair. Er zijn duidelijk tal van redenen die een rol spelen in onze liefde voor de antiheld, van verhalende structuur tot gewoon geïnteresseerd zijn in hun scheve moraliteit. Wat echter eenvoudiger is, is dat we door het tijdperk van de antiheld leven – en het zal niet snel verdwijnen.